Phân loại và công dụng các nhóm thuốc nhỏ mắt phổ biến

Thuốc nhỏ mắt được dùng điều trị nhiều bệnh lý mắt, mỗi loại có cơ chế, chỉ định và lưu ý riêng. Hiểu rõ đặc điểm từng nhóm giúp người bệnh điều trị hiệu quả, rút ngắn hồi phục và giảm nguy cơ biến chứng.

• Những nguyên tắc thay băng vết thương cần lưu ý
• Tổng quan và cập nhật hướng tiếp cận điều trị hội chứng Brugada

Các nhóm thuốc nhỏ mắt như kháng khuẩn, kháng viêm, dưỡng ẩm giác mạc, điều trị glaucoma hay dị ứng là những chế phẩm thường gặp trong thực hành Dược, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu lựa chọn hoặc sử dụng không đúng. Việc nắm rõ chỉ định, cơ chế tác dụng, theo dõi phản ứng phụ và hướng dẫn sử dụng an toàn đòi hỏi người hành nghề Dược phải có nền tảng vững vàng về dược lý và bệnh học nhãn khoa.

Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đặc biệt chú trọng đào tạo sinh viên kỹ năng phân loại, nhận diện và tư vấn các nhóm thuốc nhỏ mắt, giúp họ tự tin hỗ trợ bác sĩ và người bệnh trong điều trị, đồng thời bảo đảm an toàn cho thị lực. Phần nội dung dưới đây sẽ hệ thống hóa các nhóm thuốc nhỏ mắt phổ biến, công dụng và những lưu ý quan trọng khi sử dụng trong thực tế.

Thuốc nhỏ mắt kháng khuẩn, kháng viêm và giãn đồng tử

Những bệnh lý mắt do vi khuẩn như viêm kết mạc, viêm giác mạc, viêm bờ mi… thường cần được điều trị bằng thuốc nhỏ mắt chứa kháng sinh. Các chế phẩm này giúp tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, giảm sưng tấy và cải thiện nhanh triệu chứng. Bên cạnh đó, thuốc kháng viêm dạng nhỏ mắt và thuốc giãn đồng tử đóng vai trò hỗ trợ trong giảm đau, kiểm soát phản ứng viêm và chuẩn bị cho các thủ thuật, phẫu thuật ở mắt.

• Kháng sinh đơn: Fluoroquinolones (moxifloxacin, ciprofloxacin, levofloxacin, ofloxacin) có phổ kháng khuẩn rộng, hiệu quả trong nhiều dạng nhiễm trùng. Aminoglycosides (tobramycin, gentamicin, neomycin) và chloramphenicol thường được chỉ định trong viêm kết mạc hoặc tổn thương giác mạc do vi khuẩn.
• Kháng sinh kết hợp kháng viêm: Ví dụ như tobramycin + dexamethason, giúp vừa tiêu diệt vi khuẩn, vừa giảm phản ứng viêm. Tuy nhiên, dùng kéo dài có thể gây tác dụng phụ như tăng nhãn áp hoặc đục thủy tinh thể.
• Giãn đồng tử & chống viêm: NSAIDs như bromfenac, nepafenac giảm viêm sau phẫu thuật; corticosteroids (prednisolon, loteprednol…) có tác dụng chống viêm mạnh nhưng cần thận trọng ở người có tiền sử tăng nhãn áp hoặc vết thương giác mạc chưa lành.

Đây là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị nhiễm trùng và viêm ở mắt. Hiệu quả điều trị phụ thuộc nhiều vào việc lựa chọn đúng loại kháng sinh, liều lượng và thời gian dùng. Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để tránh tình trạng kháng thuốc hoặc biến chứng do lạm dụng thuốc chứa corticosteroid.

Thuốc bôi trơn, giữ ẩm giác mạc và điều trị khô mắt

Khô mắt, mỏi mắt, hoặc cảm giác rát, xốn do thiếu nước mắt là những triệu chứng ngày càng phổ biến, đặc biệt ở người làm việc nhiều với máy tính hoặc sống trong môi trường khô lạnh. Nhóm thuốc bôi trơn và dưỡng ẩm giác mạc không chỉ giúp làm dịu tức thời mà còn góp phần bảo vệ bề mặt nhãn cầu, phục hồi lớp màng phim nước mắt và ngăn ngừa tổn thương kéo dài. Trong chương trình Đào tạo Dược sĩ Nhà thuốc, sinh viên được trang bị kiến thức nhận diện đúng loại thuốc nhỏ mắt bôi trơn, biết cách tư vấn và hướng dẫn sử dụng an toàn cho từng đối tượng người bệnh.

• Thuốc bôi trơn (Artificial Tears): Thành phần như natri hyaluronat, hydroxypropyl methylcellulose, glycerin, propylene glycol… giúp tạo độ trơn, giảm ma sát và duy trì độ ẩm cho giác mạc.
• Hoạt chất cải thiện tiết nước mắt: Diquafosol kích thích tế bào tiết nước mắt và chất nhầy, cải thiện ổn định màng phim nước mắt.
• Hỗ trợ phục hồi giác mạc: Taurine giúp tái tạo tế bào giác mạc, vitamin B12 hỗ trợ hệ thần kinh thị giác và giảm mỏi mắt do điều tiết quá mức.

Các sản phẩm bôi trơn và dưỡng ẩm không chỉ mang lại cảm giác dễ chịu mà còn đóng vai trò phòng ngừa các bệnh lý về mắt liên quan đến khô mắt mãn tính. Người dùng nên ưu tiên lựa chọn sản phẩm ít hoặc không chứa chất bảo quản nếu cần dùng thường xuyên, để tránh kích ứng và bảo vệ an toàn cho mắt lâu dài.

Thuốc điều trị glaucom, dị ứng, và kháng virus

Một số bệnh lý mắt như tăng nhãn áp (glaucoma), viêm dị ứng hoặc nhiễm virus đòi hỏi phải sử dụng các loại thuốc nhỏ mắt chuyên biệt. Đây là những bệnh lý phức tạp, có nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

• Thuốc hạ nhãn áp (điều trị glaucoma): Nhóm prostaglandin analogs (travoprost, bimatoprost, tafluprost), beta-blockers (timolol, betaxolol), alpha-agonists (brimonidine) và carbonic anhydrase inhibitors (brinzolamide) giúp giảm áp lực nội nhãn, ngăn ngừa tổn thương thần kinh thị giác. Các chế phẩm phối hợp như brimonidine + timolol hoặc travoprost + timolol giúp tăng hiệu quả điều trị và giảm số lần nhỏ thuốc mỗi ngày.
• Thuốc điều trị dị ứng: Kháng histamin (ketotifen, diphenhydramin) kết hợp thuốc co mạch (phenylephrine, naphazoline, tetrahydrozoline) giúp giảm đỏ, ngứa, chảy nước mắt do dị ứng. Tuy nhiên, không nên dùng liên tục trong thời gian dài để tránh hiện tượng đỏ mắt tái phát.
• Thuốc kháng virus: Acyclovir, ganciclovir được chỉ định trong viêm giác mạc do virus Herpes hoặc zona, giúp ức chế sự nhân lên của virus và hạn chế sẹo giác mạc.

Để sử dụng thuốc nhỏ mắt một cách an toàn và hiệu quả, người làm nghề Dược không chỉ cần hiểu rõ đặc điểm dược lý của từng hoạt chất mà còn phải nắm vững kỹ năng tư vấn phù hợp cho từng tình trạng bệnh và từng đối tượng người dùng. Đây chính là những năng lực cốt lõi mà Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chú trọng rèn luyện cho sinh viên thông qua chương trình đào tạo bài bản, chuyên sâu về chuyên môn ngành Dược. Lựa chọn học tại đây sẽ giúp thí sinh được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng thực hành, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu công việc trong môi trường y tế hiện đại.