Hiểu đúng về ban xuất huyết Schonlein- Henoch và những nguy cơ tiềm ẩn

Ban xuất huyết Schonlein- Henoch là viêm mạch máu nhỏ do IgA, thường gặp ở trẻ em. Bệnh biểu hiện bằng ban xuất huyết không mất màu khi ấn, kèm đau khớp, đau bụng, rối loạn tiêu hóa và có thể tiến triển đến tổn thương thận.

• Những nguyên tắc thay băng vết thương cần lưu ý
• Tổng quan và cập nhật hướng tiếp cận điều trị hội chứng Brugada

Ban xuất huyết Schonlein- Henoch (Schönlein–Henoch) là một bệnh viêm mạch máu nhỏ thường gặp ở trẻ em, với nhiều biểu hiện phức tạp từ da, khớp, tiêu hóa đến thận. Việc chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời và theo dõi lâu dài đòi hỏi người hành nghề Y phải có kiến thức vững về bệnh lý, dược lý và lâm sàng.

Tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, ngành Y sĩ đa khoa đặc biệt chú trọng đào tạo sinh viên khả năng nhận diện các hội chứng thường gặp như bệnh này, biết cách tư vấn, phối hợp điều trị và theo dõi tiến triển bệnh nhân một cách toàn diện. Những kiến thức sau đây giúp sinh viên và người làm công tác Y tế hiểu rõ hơn về bệnh, từ biểu hiện lâm sàng đến chiến lược điều trị và theo dõi lâu dài.

Biểu hiện lâm sàng đặc trưng

Bệnh cảnh lâm sàng của ban xuất huyết Schönlein–Henoch khá điển hình, với tổn thương da nổi bật kết hợp cùng các biểu hiện toàn thân. Nhận diện sớm các triệu chứng này giúp định hướng chẩn đoán nhanh chóng và tránh bỏ sót những biến chứng nguy hiểm.

• Ban xuất huyết: là dấu hiệu chủ yếu và hầu như luôn hiện diện. Tổn thương thường xuất hiện đối xứng ở hai chân, có thể lan dần lên đùi. Đặc điểm nổi bật là khi dùng kính ấn, các nốt ban không mất màu.
• Tổn thương khớp: đa số bệnh nhân có biểu hiện đau hoặc sưng tại các khớp lớn như gối, cổ chân. Triệu chứng này thường thoáng qua và ít để lại di chứng cấu trúc.
• Triệu chứng tiêu hóa: đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn, kèm theo buồn nôn, nôn và đôi khi đi ngoài có máu. Một số trường hợp nặng có thể gặp biến chứng như xuất huyết tiêu hóa hoặc lồng ruột.
• Tổn thương thận: biểu hiện bằng tiểu máu, tiểu đạm hoặc bất thường trong xét nghiệm nước tiểu. Đây là biến chứng quan trọng, cần theo dõi vì có nguy cơ tiến triển mạn tính.

Với sự kết hợp của ban xuất huyết, đau khớp, triệu chứng tiêu hóa và tổn thương thận, bệnh tạo thành một bức tranh lâm sàng đặc trưng. Tuy nhiên mức độ nặng nhẹ khác nhau ở từng người, do đó cần được đánh giá kỹ lưỡng để lựa chọn hướng xử trí phù hợp.

Đánh giá và điều trị giai đoạn cấp

Trong hầu hết trường hợp, ban xuất huyết Schönlein–Henoch có thể tự khỏi, tuy nhiên điều trị đúng hướng ở giai đoạn cấp có vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục.

• Đánh giá ban đầu: thường bao gồm xét nghiệm máu, kiểm tra chức năng đông máu, xét nghiệm nước tiểu, đo huyết áp và đánh giá chức năng thận để phát hiện sớm biến chứng.
• Điều trị hỗ trợ: đa số bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em, chỉ cần nghỉ ngơi, uống đủ nước và giảm đau bằng paracetamol. Trường hợp đau khớp nhiều có thể cân nhắc thuốc chống viêm không steroid, nhưng cần thận trọng nếu có tổn thương thận.
• Điều trị bằng corticosteroid: được chỉ định khi bệnh nhân có đau khớp dữ dội, đau bụng nhiều hoặc xuất huyết tiêu hóa. Corticosteroid giúp làm giảm nhanh triệu chứng, nhưng không có tác dụng phòng ngừa tổn thương thận về lâu dài.

Nhìn chung, việc xử trí giai đoạn cấp chủ yếu là điều trị triệu chứng kết hợp theo dõi sát. Corticosteroid chỉ nên dùng khi thật sự cần thiết, trong khi phần lớn bệnh nhân vẫn có tiên lượng tốt và tự hồi phục. Đây cũng là nội dung được chú trọng giảng dạy trong chương trình ngành Y sĩ đa khoa tại Cao đẳng Dược TP Hồ Chí Minh, giúp sinh viên nắm vững nguyên tắc điều trị an toàn, hợp lý và khoa học.

Chiến lược điều trị kéo dài và theo dõi tái phát

Không phải tất cả các trường hợp ban xuất huyết Schönlein–Henoch đều kết thúc trong giai đoạn cấp tính. Một tỷ lệ đáng kể bệnh nhân có thể tái phát hoặc tiến triển mạn tính, đặc biệt là ở người lớn. Do đó, việc xây dựng chiến lược theo dõi lâu dài và xem xét các lựa chọn điều trị bổ sung là yếu tố then chốt.

Tình trạng tái phát: khoảng một phần ba bệnh nhân có thể gặp lại triệu chứng sau khi đã khỏi bệnh. Các yếu tố nguy cơ tái phát thường liên quan đến tổn thương thận hoặc triệu chứng tiêu hóa nặng ngay từ đầu.

Điều trị thuốc trong giai đoạn mạn tính hoặc kháng trị:

• Dapsone: có thể giúp giảm nhanh tổn thương da và cải thiện triệu chứng tiêu hóa, nhưng dễ tái phát khi ngừng thuốc. Ngoài ra, thuốc tiềm ẩn tác dụng phụ như tan máu, methemoglobinemia, cần đặc biệt thận trọng ở người thiếu men G6PD.
• Colchicine: hỗ trợ ức chế phản ứng viêm, được ghi nhận cải thiện tổn thương da ở một số bệnh nhân, tuy nhiên hiệu quả còn hạn chế và chưa có bằng chứng vững chắc.
• Các thuốc ức chế miễn dịch khác: như cyclophosphamide, cyclosporine hoặc azathioprine có thể được dùng trong trường hợp viêm thận nặng, song việc chỉ định đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và theo dõi chặt chẽ.

Theo dõi lâu dài: bệnh nhân cần được kiểm tra định kỳ chức năng thận, xét nghiệm nước tiểu và đo huyết áp trong ít nhất 6 tháng sau đợt cấp để kịp thời phát hiện tổn thương mạn tính.

Giai đoạn kéo dài và tái phát của ban xuất huyết Schönlein–Henoch đặt ra nhiều thách thức cho bác sĩ lâm sàng. Việc điều trị cần cá thể hóa, cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, đồng thời chú trọng theo dõi liên tục để bảo tồn chức năng thận và hạn chế biến chứng lâu dài.

Với một bệnh lý vừa có triệu chứng điển hình vừa tiềm ẩn biến chứng phức tạp như ban xuất huyết Schönlein–Henoch, người thầy thuốc cần nắm vững kiến thức lâm sàng, dược lý và kỹ năng xử trí thực tế. Chính vì vậy, nếu thí sinh có định hướng theo học ngành Y sĩ đa khoa, lựa chọn Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ là bước đi đúng đắn. Nhà trường chú trọng đào tạo bài bản, chuyên sâu, giúp sinh viên vừa giỏi chuyên môn vừa có khả năng thực hành lâm sàng, sẵn sàng ứng phó với nhiều tình huống bệnh lý thường gặp trong cộng đồng.